Starzec w brązowej szacie
- datowanie
- przed 1783
- rodzaj
- obraz
- technika
- olej
- materiał
- płótno
- wymiary
- 55,8 x 43,4 cm
- data dodania do kolekcji
- 1783
- lokalizacja
- Pałac na Wyspie - Sala Salomona, parter
- sygnatury, napisy
- u dołu po prawej czerwony numer galerii Stanisława Augusta 152, powtórzony po lewej
- miejsce powstania
- Polska (Europa)
- właściciel
- Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie
- identyfikator
- ŁKr 123
[…] obraz prezentuje typ ujęcia, które przywodzi na myśl włoskie teste di carattere czy holenderskie tronies: przedstawienia typów postaci, a nie konkretnych osób. Przypomina także podobne ujęcia głów filozofów, świętych czy apostołów (często malowane w cyklach), jakie znamy zarówno z XVII- i XVIII-wiecznego malarstwa włoskiego, jak i szkół północnych. […] Mogłoby to być niewykorzystane studium do ktoregoś z historycznych obrazów lub plafonów autorstwa Bacciarellego dekorujących apartamenty w Zamku Królewskim. Według przypuszczeń Ludwika Hassa starzec z łazienkowskiego obrazu to najpewniej ten sam brodaty mężczyzna, którego Bacciarelli przedstawił jako Arystotelesa w jednej z 4 alegorycznych supraport [Rozsądek hamujący zapalczywość młodości] namalowanych ok. 1777 do Sali Audiencjonalnej w Zamku (L. Hass, Sekta farmazonii warszawskiej. Pierwsze stulecie wolnomularstwa w Warszawie (1721–1821), Warszawa 1980, il. 21, 22 i podpisy). Zdaniem Hassa pod postacią Arystotelesa kryje się portret byłego nauczyciela Stanisława Augusta, Jeana Luca Louisa de Toux de Salvetre’a; mielibyśmy tu zatem do czynienia z podwójną symboliką: młody Aleksander jest „figurą” młodego Stanisława Augusta, do którego przemawia w obrazie jego nauczyciel […]. Łazienkowskie popiersie byłoby zatem także wizerunkiem Toux de Salvetre’a.
Toux de Salvetre (zm. 1794), znawca matematyki, doskonały rysownik, poliglota, urodzony pod Tournai (data nieznana) w ówczesnych austriackich Niderlandach, osiadł w Polsce w 1749 i pozostał tu aż do śmierci. Od września 1749 uczył młodego Stanisława Antoniego Poniatowskiego architektury, inżynierii wojskowej i rysunku. Był okultystą, wolnomularzem, jedną z najważniejszych postaci w ruchu wolnomularskim Europy i Rzeczypospolitej, namiestnikiem założonej 1769 Wielkiej Loży Warszawskiej i przewodniczącym stojącej ponad nią Najwyższej Władzy Dogmatycznej […]. [Zob. D. Juszczak, H. Małachowicz, Galeria obrazów Stanisława Augusta w Łazienkach Królewskich. Katalog, Łazienki Królewskie, Warszawa 2015, kat. nr 5, s. 57–59.]
