Zeus, Hera i Io
- inne tytuły
- Jupiter prie Junon de changer le sort de Io
- datowanie
- 1767-1771
- rodzaj
- grafika
- technika
- akwaforta, ruletka, rylec
- materiał
- papier żeberkowy
- wymiary
- 22,7 x 16,8 [płyta: 18,7 x 12,8; kompozycja: 15,3 x 10,0] cm
- sygnatury, napisy
- u dołu, pod kompozycją, po lewej: H. Gravelo del.; po prawej: Binet Sculp.; pośrodku: Jupiter prie Junon de changer | le sort d'Io.
- miejsce powstania
- Paryż (Francja)
- właściciel
- Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie
- identyfikator
- ŁKr 241
Rycina przygotowana do wydania Les Métamorphoses d’Ovide (1767‒1771). W edycji książkowej ilustracja umieszczona była w tomie I (Livre I, Fable XVIII. Pl. 23). Nimfa Io, córka króla Argos, Inachosa (według innych źródeł boga rzeki Inachos koło Argos) i Okeanidy Melii, siostra Foroneusa, Ajgialeusa i Panoptesa, była kapłanką bogini Hery w Argos. Została uwiedziona przez Zeusa, który spłynął na nią w postaci obłoku. Zazdrosna Hera ścigała kochankę męża, a Zeus, chcąc ukryć Io, zmienił ją w jałówkę. Według innych autorów zrobiła to z zazdrości sama Hera i powierzyła ją straży stuokiego olbrzyma Argosa. Na rozkaz Zeusa Hermes zabił Argosa, lecz zazdrosna i mściwa Hera zesłała na Io bąka, który ścigał ją po wszystkich krajach, aż nieszczęsna nimfa dotarła do Egiptu. Tam odzyskała ludzką postać i urodziła syna Zeusa, nazwanego Epafosem, późniejszego króla Egiptu (utożsamianego z Apisem, legendarnym bogiem-bykiem, lub z dawnym greckim bogiem pomagającym kobietom w połogu). Io została pierwszą królową Egiptu, zgodnie z tekstem Metamorfoz i tekstami Apollodorusa, bogini niebios Izyda była jej egipską odpowiedniczką. Io bywała też utożsamiana z Demeter, boginią zboża i urodzajów. Od jej imienia wywodzone są nazwy Jonowie i Morze Jońskie.
W kompozycji ryciny zwraca uwagę interesująca aranżacja, która pozwala określić miejsce, gdzie rozgrywa się scena. Tło tworzy szereg piramid i daktylowe palmy, na pierwszym planie personifikacja boga Nilu oraz zmęczona ucieczką Io, która leży pod postacią jałówki na trawie. Górna partia przedstawienia ukazuje boską parę, która siedzi na obłokach, Zeusa błaga Herę o przywrócenie ludzkiej postaci nieszczęsnej Io. Bogom towarzyszą ich symboliczne ptaki – orzeł i paw. Prezentowany temat bardzo rzadko pojawiał się jako samodzielne przedstawienie w sztuce, występował zazwyczaj w rozbudowanych cyklach ilustracyjnych do Metamorfoz. [Zob. J. Talbielrska [w:] Metamorfozy. Królewska kolekcja grafiki Stanisława Augusta, ryciny z kolekcji Stanisława Augusta i ze zbiorów Jana Kantego Szembeka, kat. wyst. Pałac na Wyspie Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie, Warszawa 2013, kat. nr 25, s. 68.]
