Wystawa powstała z okazji 120. rocznicy wydania "Nocy listopadowej", którą Stanisław Wyspiański napisał po krótkiej wizycie w Łazienkach Królewskich. Ekspozycja przybliża estetyczne i literackie inspiracje pisarza oraz dzieje sceniczne słynnego dramatu. Prezentowane są m.in. fotografie, plakaty i afisze teatralne, a także kostiumy, rekwizyty i fragmenty dekoracji.

Wystawę można oglądać od wtorku do środy w godz. 9.00-16.00, od czwartku do soboty w godz. 10.00-18.00 oraz w niedzielę w godz. 10.00-16.00. Ostatnie wejście odbywa się 30 minut przed zamknięciem ekspozycji. Wstęp: 30 zł - bilet normalny, 15 zł - ulgowy, 20 zł - dorośli z Kartą Dużej Rodziny; w piątek - bezpłatnie. Bilety można nabyć w kasie i biletomacie w Podchorążówce lub online - KUP BILET.

OPROWADZANIA PO WYSTAWIE - SPRAWDŹ TERMINY

AUDIOPRZEWODNIK PO WYSTAWIE - KLIKNIJ TUTAJ I ODSŁUCHAJ

AUDIODESKRYPCJE DO WYSTAWY - KLIKNIJ TUTAJ I ODSŁUCHAJ

"Noc listopadowa" a Łazienki Królewskie

Stanisław Wyspiański napisał "Noc listopadową" po wizycie w Łazienkach Królewskich, do której doszło podczas jego jedynego pobytu w Warszawie na przełomie stycznia i lutego 1898 r. To właśnie wyjątkowa topografia królewskiej rezydencji (zabytkowe ogrody, klasycystyczna architektura) oraz jej historia wpłynęły na kształt słynnego dzieła. Pisarz podjął w nim temat antyrosyjskiego powstania, które wybuchło w nocy z 29 na 30 listopada 1830 r. w Szkole Podchorążych w Łazienkach Królewskich. Stąd też akcja dramatu w przeważającej części rozgrywa się na terenie królewskiej rezydencji: w Szkole Podchorążych (dzisiejsza Podchorążówka), Pałacu na Wyspie, Teatrze na Wyspie (Amfiteatr) oraz pod Pomnikiem Jana III Sobieskiego. Wydarzenia historyczne przeplatają się z mitologią grecko-rzymską, a bohaterami są nie tylko postaci z kart historii, lecz także ożywające z łazienkowskich posągów bóstwa olimpijskie oraz istoty z ich otoczenia, np. satyry czy Eumenidy.

"Ikonosfera Wyspiańskiego" - co zobaczymy na wystawie?

Tematyka wystawy oscyluje zarówno wokół XIX-wiecznej historii Łazienek Królewskich, jak i wyobraźni poetyckiej, plastycznej oraz teatralnej Stanisława Wyspiańskiego. Poznamy artystyczne inspiracje pisarza, związki Łazienek Królewskich z "Nocą listopadową" oraz dzieje sceniczne dramatu.

Ekspozycję otwiera geneza utworu. Zobaczyć możemy m.in. oryginalne XIX-wieczne druki dwóch najważniejszych opracowań na temat powstania listopadowego z kolekcji Biblioteki Narodowej. Były to podstawowe lektury historyczne, z których Stanisław Wyspiański korzystał w czasie tworzenia dramatu. W dalszej części wystawy zostały ukazane estetyczne inspiracje pisarza, wśród których były m.in. łazienkowskie dzieła sztuki, jak rzeźby Pallas Ateny i Aresa z Pałacu na Wyspie, "Iliada" Homera, dramaty muzyczne Richarda Wagnera czy obraz "Wyspa umarłych" Arnolda Böcklina (nawiązanie do dzieła według Maxa Klingera i Jacka Malczewskiego na wystawie od stycznia 2025 r.).

Dla Stanisława Wyspiańskiego inspiracją do stworzenia postaci Ateny, oprócz łazienkowskiej rzeźby, był prawdopodobnie także jej wizerunek autorstwa Gustava Klimta. Reprodukcja dzieła Pallas Ateny, wykorzystanego jako afisz pierwszej wystawy Secesji Wiedeńskiej, trafiła na okładkę pisma "Ver Sacrum", w który publikował Stanisław Wyspiański. Magazyn jest prezentowany na wystawie w Muzeum Łazienki Królewskie.

Ważną część ekspozycji stanowią sceniczne dzieje "Nocy listopadowej" z lat 1908-2022. Prezentowane są rysunki Stanisława Wyspiańskiego do "Nocy listopadowej" oraz makiety teatralne m.in. jego autorstwa. Zobaczyć możemy również fotografie, plakaty i afisze teatralne, kostiumy, rekwizyty i fragmenty dekoracji, a także dokumenty pracy nad inscenizacjami, czyli szkice reżyserów i projekty scenografów. Większość tych obiektów to niewątpliwa atrakcja; pochodzą bowiem z teatralnych magazynów, na co dzień niedostępnych dla widzów.

Na wystawie są też przypomniane teatralne realizacje "Nocy listopadowej" na najważniejszych polskich scenach; począwszy od prapremiery przygotowanej 28 listopada 1908 r., tj. rok po śmierci Stanisława Wyspiańskiego, jednak zgodnie z jego wskazówkami, w reżyserii Ludwika Solskiego w Teatrze Miejskim w Krakowie. Szczególnie zostały wyeksponowane inscenizacje trzech wybitnych reżyserów powojennych: Kazimierza Dejmka (z 1956 r. w Teatrze Nowym w Łodzi ze scenografią Andrzeja Stopki; w 1960 r. przeniesiona do Teatru Polskiego w Warszawie), Andrzeja Wajdy (zaprezentowana w 1974 r. w Starym Teatrze w Krakowie z kostiumami Krystyny Zachwatowicz, w 1978 r. zarejestrowana w Łazienkach Królewskich i na ulicach Warszawy dla Telewizji Polskiej) oraz Jerzego Grzegorzewskiego (z dekoracjami Andrzeja Majewskiego w Teatrze Narodowym po odbudowie, w dwóch wersjach z listopada 1997 r. i 2000 r.). Zobaczymy, jak były pokazywane Łazienki Królewskie w poszczególnych spektaklach, jakim podlegały metamorfozom i jakie znaczenie symboliczne nadawali im reżyserzy teatralni.

Na wystawie usłyszymy ponadto fragmenty ścieżek muzycznych z wybranych inscenizacji "Nocy listopadowej". Dramat, co warto podkreślić, jest operą, a ściślej - librettem dramatu muzycznego w stylu Richarda Wagnera.

"Ikonosfera Wyspiańskiego" - wydarzenia do wystawy

Wystawie towarzyszą wydarzenia dla różnych grup wiekowych, w tym m.in. oprowadzania po ekspozycji, wykłady, warsztaty, spacery, spotkania teatralne, animacje oraz lekcje muzealne dla szkół podstawowych, ponadpodstawowych i grup dorosłych, a także przestrzeń twórcza "Co tu grają? Teatralny świat Stanisława Wyspiańskiego" w Starej Kordegardzie. 

OPROWADZANIA PO WYSTAWIE

WYDARZENIA DLA DZIECI

WYDARZENIA DLA MŁODZIEŻY I DOROSŁYCH

LEKCJE MUZEALNE DLA SZKÓŁ I GRUP ZORGANIZOWANYCH

PRZESTRZEŃ TWÓRCZA "CO TU GRAJĄ? TEATRALNY ŚWIAT STANISŁAWA WYSPIAŃSKIEGO"

"Ikonosfera Wyspiańskiego" - bogaty zbiór eksponatów

Eksponaty prezentowane na wystawie zostały użyczone przez Wien Museum oraz instytucje polskie takie, jak: Akademia Sztuk Pięknych w Katowicach, Instytut Sztuki PAN, Muzeum Narodowe w Krakowie, Muzeum Narodowe w Szczecinie, Muzeum Narodowe w Warszawie, Muzeum Narodowe we Wrocławiu, Teatr Wielki - Opera Narodowa, Teatr Narodowy w Warszawie, Biblioteka Główna Politechniki Warszawskiej, Biblioteka Narodowa, Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha - Archiwum Andrzeja Wajdy, Muzeum Krakowa, Narodowy Stary Teatr im. Heleny Modrzejewskiej w Krakowie/Muzeum, Teatr im. Juliusza Słowackiego w Krakowie, Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego w Warszawie i Teatr Klasyki Polskiej.

Kuratorzy wystawy: dr hab. Jagoda Hernik Spalińska, prof. IS PAN; dr Joanna Szumańska; Rafał Węgrzyniak, zmarły w lutym 2024 r. historyk i krytyk teatru, wybitny znawca twórczości Stanisława Wyspiańskiego. Ekspozycja została dofinansowana przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwo Narodowego.