Zachwyt to emocja, która potrafi łączyć ludzi i pokolenia. Zapraszamy na cykl wykładów, poświęcony tej wyjątkowej emocji - jej znaczeniu w życiu codziennym, kulturze i muzealnictwie. Porozmawiamy o tym, czym jest zachwyt i jak można go doświadczyć, a także w jaki sposób muzea stają się miejscem budowania relacji, wspólnoty i uważności.
Wykłady towarzyszą wystawie czasowej "Łazienki w zachwycie". Poprowadzą je inspirujący przedstawiciele i przedstawicielki świata kultury, nauki i edukacji. Każde spotkanie będzie dodatkowo transmitowane na żywo na YouTube Łazienek Królewskich.
TERMINY I TEMATY WYKŁADÓW
19 listopada - "Muzea w poszukiwaniu tożsamości, czyli o sile edukacyjnego potencjału"
Jak działa muzeum? Kto pracuje w biurach i gabinetach? Kogo można spotkać na wystawach i w ogrodach? Muzea to ludzie, zarówno pracownicy, jak i zwiedzający. Edukatorzy, z którymi najczęściej spotyka się publiczność, to wyjątkowa grupa - osoby kreatywne i zaangażowane. Podczas wykładu omówimy role, jakie mogą odgrywać pracownicy działów edukacji, zarówno w relacjach w zespołach muzealnych, jak i w kontaktach ze zwiedzającymi. Wspólnie przyjrzymy się wystawom i projektom, które powstały dzięki zaangażowaniu i badaniom muzealnych działów edukacji. Poszukamy ponadto odpowiedzi na pytanie, jaką rolę mogą odgrywać działania edukacyjne w realizacji misji muzeów. Jeśli o Łazienkach Królewskich mówimy, że jest to muzeum zachwytów, pamiętajmy, iż określenie to zawdzięczamy działowi edukacji.
Prowadzenie: dr Marianna Otmianowska.
27 listopada - "Zachwyt w psychologii i w sztuce - czyli o tym, czym jest zachwycanie się i jakie mogą być jego skutki"
Czym jest zachwyt w świetle psychologii, a czym w świetle sztuki? Czy zachwyt może być symptomem niespokojnego umysłu? Kiedy zachwyt może nam pomóc, a kiedy zaszkodzić? Jak tę emocję odczuwa artysta, a jak odbiorca? Czy sztuka jest możliwa bez zachwycania się? Wykład jest próbą interdyscyplinarnego spojrzenia na zagadnienie zachwytu. Prowadzenie: Daniel Jerzy Żyżniewski.
15 stycznia
Zagadnienia wykładu: zachwyt jako mit kultury współczesnej, wspólnota budowana opowieścią, wystawa jako wspólne doświadczenie, zachwyt i inne emocje zbiorowe - co nas porusza jako wspólnotę, kto decyduje, co jest warte zachwytu? Mitologie kultury współczesnej. Prowadzenie: dr hab. Marcin Napiórkowski.
22 stycznia - "Ulotność wrażeń czy trwałość relacji? Rola muzeum zachwytów w budowaniu kapitału społecznego wokół instytucji kultury"
Coraz częściej współczesne muzea są postrzegane przez odwiedzających nie tylko jako miejsce prezentowania kolekcji, lecz także jako przestrzeń budowania relacji, przeżyć i interakcji społecznych. Podczas wykładu przyjrzymy się, w jaki sposób muzeum może wzbudzać ciekawość oraz dostarczać zwiedzającym emocjonalnych i zmysłowych doświadczeń. Zastanowimy się też, czym dokładnie jest "emocjoneum", czyli muzeum nastawione na emocje i relacje, i jak tworzy się przestrzeń, w której widz nie tylko ogląda, lecz także przeżywa i współtworzy wystawę. Dowiemy się ponadto, dlaczego angażowanie publiczności poszerza sens "muzeum zachwytów" i jak może ono stać się miejscem łączącym wspólnoty i budującym pamięć. Prowadzenie: dr hab. Katarzyna Jagodzińska.
27 stycznia - "O uczestniczeniu w muzeum"
W ostatnich kilkunastu latach muzea coraz chętniej zapraszają odwiedzających do współtworzenia swoich działań. Goście są zachęcani do aktywności w przestrzeni wystawy - podzielenia się refleksją po wizycie, a czasem nawet włączenia się w tworzenie wystaw czy programu muzeum, co wymaga już większego zaangażowania (godzin wspólnej pracy, a nawet regularnych spotkań). Motywacją zwiedzających do poświęcania czasu na tego typu działania mogą być: zachwyt odczuwany w muzeum, zainteresowanie kolekcją, przywiązanie do miejsca, spotykani ludzie oraz atmosfera, jaką tworzą. Dzięki działaniom partycypacyjnym odwiedzający mogą poczuć się nie tylko widzami, lecz także współtwórcami lub wręcz gospodarzami muzeum. Podczas wykładu zastanowimy się, jak dziś wygląda uczestniczenie w życiu muzeum, zarówno z perspektywy instytucji kultury, jak i odwiedzających. Poznamy przykłady wystaw współtworzonych przez zespoły muzealne, np. "Łazienki w zachwycie" w Muzeum Łazienki Królewskie, a także ekspozycje powstałe wyłącznie pod kuratorstwem publiczności. Prezentacja będzie oparta na dziesięcioletnich badaniach przeprowadzonych przez prelegentkę w polskich muzeach i jej doświadczeniu kuratorskim. Prowadzenie: dr hab. Katarzyna Jagodzińska.
5 lutego - "Blisko zachwytu, z dala od produkcji wrażeń. O roli muzeum w świecie fabrykowania doświadczeń"
Czy zachwyt dziś jest możliwy? Czy budzi go sztuka oraz to, co oferuje współczesne muzealnictwo? Obecnie kultura często jest definiowana jako kultura przesytu i przebodźcowania, w której nadmiarowi informacji, wrażeń i afektów towarzyszy poczucie dezorientacji i zagubienia - niemożności nawiązania autentycznych relacji ze sobą i innymi. Procesy te skutkują "utowarowieniem" wrażeń i stylów życia. Nakłada to na instytucje kultury rolę dostarczycieli doświadczeń, składających się na tzw. wartościową rozrywkę. Z drugiej strony obarcza je przymusem oferowania odbiorcom przeżyć nowych, świeżych i konkurencyjnych wobec tych, które proponuje pozakulturalny rynek wrażeń. Jak w tych warunkach szukać w muzeum doświadczeń formacyjnych dla jednostki i społeczeństwa? Jak za pomocą instytucji kultury budować przestrzeń zachwytu, która natłokowi wrażeń przeciwstawi możliwość zatrzymania się i intensywnego dialogu ze sobą i innymi? I jak mogą nam w tym pomóc dzieci? O tym m.in. będzie mowa podczas wykładu. Prowadzenie: dr hab. prof. UW Marta Rakoczy.
dr hab. Katarzyna Jagodzińska - historyczka sztuki, muzeolożka, dziennikarka, kuratorka. Doktoryzowała się w zakresie studiów muzealnych. W Muzeum Sztuki Współczesnej w Krakowie MOCAK współtworzy dział programów publicznych. Jest adiunktką w Instytucie Studiów Europejskich na Uniwersytecie Jagiellońskim. Kieruje Europa Nostra Heritage Hub for Central and Eastern Europe w Krakowie. Była pierwszą dyrektorką ds. programowych w Muzeum Zabawek w Krakowie, a wcześniej przez wiele lat była związana z Międzynarodowym Centrum Kultury. Jest autorką sześciu książek o muzeach: "Czas muzeów w Europie Środkowej. Muzea i centra sztuki współczesnej (1989-2014)" (2014), "Art Museums in Australia" (2017), "Nowe miejsca nowej sztuki w Europie Środkowej" (2019), "Museums and Centers of Contemporary Art in Central Europe" (2020), "Witryna z zabawkami: Testowanie muzeum partycypacyjnego" (2022), "Participation and the Post-Museum" (2025) oraz licznych artykułów z zakresu muzeologii i sztuki; współautorką i współredaktorką książek i raportów o dziedzictwie. Współprowadzi serie podcastów na kanale "Holistic Heritage" (Spotify). Członkini ICOM i AICA. Jej zainteresowania badawcze obejmują zagadnienia partycypacji i demokratyzacji muzeów oraz sensoryczne aspekty dziedzictwa kulturowego.
dr hab. Marcin Napiórkowski - semiotyk kultury, profesor w Instytucie Kultury Polskiej UW, dyrektor Muzeum Historii Polski. Badawczo zajmuje się pamięcią zbiorową i analizą mitów. Autor kilku książek, m.in. "Powstania umarłych", "Turbopatriotyzmu", "Naprawić przyszłość", publicysta "Tygodnika Powszechnego". Pomysłodawca i autor tekstów piosenek do popularnego musicalu "1989".
dr hab. prof. ucz. Beata Nessel-Łukasik - socjolożka, historyczka sztuki, absolwentka Szkoły Nauk Społecznych Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, dwukrotna stypendystka Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Wykłada w Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej, Instytucie Filozofii i Socjologii, Zakładzie Socjologii Ogólnej i Badań Interdyscyplinarnych. Badaczka współtworząca program badań publiczności w muzeach w Polsce (2017-2021), badań dla instytucji kultury (2022-2024) i kadr muzealnych (2024). Autorka monografii "Koalicje pamięci. Dworek Milusin 1956-2000" oraz innych tekstów o uczestnictwie w kulturze i partycypacji. Muzealniczka związana z Muzeum Narodowym w Warszawie (1998-2010) i Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku (2011-2021). Twórczyni Działu Programów Lokalnych, autorka modelu muzeum relacyjnego i Archiwum Społecznego Sulejówka. Członkini Międzynarodowej Rady Muzeów (ICOM), Stowarzyszenia Muzealników Polskich (SMP), Forum Edukatorów Muzealnych (FEM), Rady Muzeum Krakowa i Rady Centrum Archiwistyki Społecznej.
dr Marianna Otmianowska - historyczka sztuki, pedagożka; doktorat obroniła w dyscyplinie nauk socjologicznych. Działa jako muzealniczka, edukatorka, badaczka, wykładowczyni akademicka, moderatorka design thinking. Autorka licznych artykułów, a także książki "Społeczna odpowiedzialność edukacji muzealnej. Kierunki badań". Wiceprzewodnicząca ICOM Polska; należy do Stowarzyszenia Historyków Sztuki; jest również związana z Forum Edukatorów Muzealnych. W latach 2016-2018 była dyrektorem Narodowego Archiwum Cyfrowego, zaś w latach 2013-2016 kierownikiem Działu Edukacji Muzeum Narodowego w Warszawie. Z Muzeum Łazienki Królewskie jest związana od 2018 r. jako zastępczyni dyrektora ds. konserwatorskich, koordynująca projekty z zakresu konserwacji zabytków, historycznych ogrodów oraz inwestycji. Od grudnia 2022 r. pełniła obowiązki dyrektora Muzeum, w październiku 2023 r. została powołana na to stanowisko na pięcioletnią kadencję.
dr hab. prof. UW Marta Rakoczy - kulturoznawczyni, filozofka, kierowniczka Zakładu Antropologii Słowa w Instytucie Kultury Polskiej UW, koordynatorka w Pracowni Naukowej Korczakianum - Muzeum Warszawy, członkini Interdyscyplinarnego Zespołu Badań nad Dzieciństwem UW. Zajmuje się antropologią pisma, antropologią edukacji, historią polskiej modernizacji oraz kulturowymi studiami nad dzieciństwem i młodzieżą. Współpracuje z licznymi instytucjami kultury, starając się wraz z nimi zrozumieć, czego możemy się nauczyć od dzieci.
Daniel Jerzy Żyżniewski - psycholog, neuropsycholog kliniczny, terapeuta, historyk sztuki, autor książki "Emocje i nastrój. Jak je zrozumieć i kształtować" (wyd. 2019; 2021; 2024) oraz kanału "Psychosztuka" na YouTube. Wieloletni wykładowca akademicki (m.in. Uniwersytet Otwarty Uniwersytetu Warszawskiego; Uniwersytet Merito w Poznaniu, Staromiejski Uniwersytet Trzeciego Wieku w Warszawie) oraz wykładowca gościnny (m.in. Muzeum Łazienki Królewskie; Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, Wydział Artes Liberales Uniwersytetu Warszawskiego). Od 2014 r. członek Brytyjskiego Towarzystwa Psychologicznego, sekcji neuropsychologicznej. W praktyce psychologicznej skupia się na strategiach zwiększania odporności psychicznej. W pracy badawczej koncentruje się na problematyce toksycznej pozytywności oraz tworzy interdyscyplinarną, nowatorską przestrzeń badawczą, zwaną neuropsychologią sztuki. Ponadto jest poetą i artystą malarzem (@zyzniewskiart).
