Wodozbiór, zwany również Rezerwuarem, to najbardziej efektowny budynek, jaki powiązać można z technicznymi rozwiązaniami nowożytnych inżynierów. W XVIII wieku pełnił funkcję zbiornika gromadzącego wodę z okolicznych źródeł, którą zasilał Pałac na Wyspie i pobliską fontannę.

Nieznana jest dokładna data powstania Wodozbioru. Nie można wykluczyć, że gromadzono tam wodę już w czasach Stanisława Herakliusza Lubomirskiego, czyli pod koniec XVII w.

Historia Wodozbioru

Za panowania Stanisława Augusta Wodozbiór (II poł. XVIII w.) nie był otynkowany i miał ceglaną elewację. Mieszkańcom Łazienek Królewskich kojarzył się ze średniowieczną wieżą. Z tego powodu zwany był również Basztą lub Okrąglakiem. Po przebudowie w latach 1777-1778 pełnił dodatkowo funkcje mieszkalne, z przeznaczeniem dla królewskiej służby.

W 1794 r. formę Wodozbioru z czasów stanisławowskich utrwalił na akwareli Zygmunt Vogel, i jest to najstarsze znane nam przedstawienie tego obiektu.

W 1823 r. Wodozbiór zyskał wygląd, który oglądać można dzisiaj. Chrystian Piotr Aigner w swoim projekcie wzorował się na starożytnym grobowcu Cecylii Metelli w Rzymie z I wieku p.n.e. Dekoracja 12-metrowej budowli jest prosta i powściągliwa. Na górze zdobi ją fryz z czaszek wołów (tzw. bukranion) i owocowych girland. Ten motyw jest związany z rzymskim zwyczajem składania ofiar podczas uroczystości pogrzebowych. Do wnętrza, na maleńki dziedziniec otoczony niewielkimi pokoikami, wchodzi się przez drzwi z kolumnowym portykiem. Bardzo podobna budowla z około 1800 r., wzorowana również na grobowcu Cecylii Metelli, zdobiła Wynnstay Park (Denbighshire, Walia). Tę antyczną budowlę w Polsce naśladowała też kuchnia w Królikarni w Warszawie, wzniesiona według projektu Domenica Merliniego. Przykłady te świadczą o ciekawym ówczesnym zjawisku ukrywania budynków o funkcji gospodarczej pod fasadą "szlachetnych" budowli antycznych.

Chrystian Piotr Aigner (1756-1841)

Architekt w 1782 r. mianowany został budowniczym wojskowym Rzeczpospolitej. Studiował we Włoszech. Był stypendystą króla Stanisława Augusta.

Po powrocie do Polski otrzymał stanowisko profesora architektury i hydrauliki w Szkole Korpusu Inżynierów Koronnych w Warszawie.

Jego pierwszą ważniejszą pracą była przebudowa fasady kościoła św. Anny w Warszawie. Jest też autorem obecnej, klasycystycznej obudowy Wodozbioru w ogrodach łazienkowskich. Kolejne dzieła przyniosły mu uznanie i sławę. W 1813 r., już po śmierci króla, za czasów rosyjskiego panowania w Warszawie został członkiem Akademii św. Łukasza w Rzymie. W 1817 r. został profesorem architektury na Uniwersytecie Warszawskim. Był także generalnym budowniczym rządowym. Ostatnie lata życia spędził we Włoszech. Zmarł we Florencji po długiej chorobie. 

Czytaj więcejPowoduje pokazanie lub ukrycie reszty tekstu

Wodozbiór - ponowne otwarcie

W latach 2017-2019 w ramach projektu "Źródła przemian" w Wodozbiorze prowadzone były prace konserwatorsko-remontowe, dzięki którym zabytek odzyskał dawny blask. W obiekcie przywrócone zostały historyczne wnętrza, z reliktami pierwotnych funkcji. Są to m.in. zrekonstruowane polichromie ścienne, urządzenia grzewcze i odsłonięta pod posadzką sieni drewniana rynna, odprowadzająca niegdyś wodę z dziedzińca. Zamknięty od lat zabytek zyskał nową przestrzeń wystawienniczą.

WODOZBIÓR - WIRTUALNE ZWIEDZANIE

Parter Wodozbioru - wystawa stała

Na parterze Wodozbioru, liczącym zaledwie 68,5 m2, znajduje się wystawa stała, poświęcona historii i funkcji budynku, a także roli wody w kształtowaniu podmiejskiej rezydencji Stanisława Augusta; jej znaczeniu symbolicznemu i wykorzystaniu żywiołu w widowiskach teatralnych na królewskim dworze, służących budowaniu prestiżu monarchy.

Ekspozycja obejmuje trzy pomieszczenia. W pierwszym z nich znajdują się makiety współczesnego układu hydrologicznego Łazienek Królewskich, z głównymi budynkami i założeniami wodnymi, takimi jak stawy, tarasy, mosty i kaskady, które tworzą niepowtarzalny charakter letniej rezydencji Stanisława Augusta.

Zapoznamy się tu również z historią XVII-wiecznej Łaźni Stanisława Herakliusza Lubomirskiego. U podstaw tego założenia był mit o Hippokrene - źródle poetyckiego natchnienia, które wytrysnęło pod kopytami Pegaza. Tym właśnie greckim terminem marszałek wielki koronny określał swoją ujazdowską Łaźnię, która w czasach Stanisława Augusta przekształcona została w klasycystyczny Pałac na Wyspie.

W pierwszym z pomieszczeń prezentowane są również reprodukcje planów Łazienek z XVIII i XIX w., dzięki którym prześledzić można zmiany zachodzące w układzie rezydencji i pobliskim otoczeniu.

W środkowej sali zapoznamy się z historią Wodozbioru jako zbiornika wodnego i budynku mieszkalnego. Etapy przebudowy Rezerwuaru i rzymski grobowiec Cecylii Metelli przy Via Appia, na którym wzorował się w swoim projekcie Chrystian Piotr Aigner, zobaczymy w pokazie multimedialnym. Na makiecie Wodozbioru obejrzeć można z kolei rozwiązania inżynieryjne, dzięki którym dostarczano wodę do Pałacu na Wyspie.

Wystawa w ostatnim pomieszczeniu przedstawia ogrody, rozumiane jako teatry natury (theatri naturae), oraz widowiska dworskie, w których wykorzystywano wodę jako główny element scenografii. Przykładem obrazującym łazienkowskie widowiska wodne z czasów Stanisława Augusta jest dramat "Kleopatra", wystawiony na deskach Amfiteatru 7 września 1791 r., w rocznicę elekcji króla. Przedstawienie uwiecznił w czterech swoich pracach Jean-Pierre Norblin. Rysunki artysty "ożywione" zostały na potrzeby ekspozycji dzięki wykorzystaniu techniki paralaksy. Sposób ukazania przez Norblina bogatej oprawy widowiska ma cechy reportażu; ruchomy obraz oddaje więc charakter efemerycznego przedstawienia.

Ekspozycja na parterze Wodozbioru prezentowana jest tak, że jej elementy nie przysłaniają architektury, będącej dla zwiedzających wartością samą w sobie. Podkreślony został techniczny charakter obiektu, związany zarówno z dystrybucją wody, jak i funkcją mieszkalną. W przedsionku wyeksponowane są paleniska pieców kaflowych, które ogrzewały dwa przyległe pokoje. W podłodze, na linii między wejściem na dziedziniec a wejściem do budynku, umieszczona została drewniana rynna, odkryta podczas prac konserwatorskich.

MAPA WODNA ŁAZIENEK KRÓLEWSKICH

Piętro Wodozbioru - przestrzeń edukacyjna

Pierwsze piętro pomyślane jest jako miejsce działań edukacyjnych, szczególnie w zakresie wiedzy o teatrze. W tym celu powstał tu mobilny teatr cieni, który służyć może również jako rama sceniczna dla teatru lalek.

Na pierwszym piętrze Wodozbioru wystawiane są spektakle i miniatury teatralne. W grudniu 2019 r. odbyły się tu premiery dwóch widowisk Teatru Malabar Hotel - "Barani Kożuszek" według opowiadania historycznego Józefa Ignacego Kraszewskiego z 1881 r. oraz "Wiosna" Brunona Schulza.

Dostępność Wodozbioru

Dla osób z niepełnosprawnością wzroku przygotowano audioprzewodnikiz audiodeskrypcją oraz tyflografiki, prezentujące elementy architektoniczne Wodozbioru i wybrane zagadnienia z ekspozycji stałej. Makieta hydrologiczna Łazienek oraz model Wodozbioru umożliwiają poznawanie przez dotyk (pierwsza z nich opisana została alfabetem Braille’a i pomalowana kontrastującymi kolorami). Opisy do wystawy w Wodozbiorze przetłumaczone zostały na Polski Język Migowy; przygotowane zostały również teksty proste dla osób z niepełnosprawnością intelektualną lekką i zaburzeniami.

Architektura Wodozbioru (cztery stopnie wejściowe, stopnie prowadzące do pomieszczeń na parterze oraz brak poręczy), uniemożliwia dostępność dla osób poruszających się na wózkach. Z myślą o nich przygotowany został wirtualny spacer, w którym można wziąć udział podczas zwiedzania Białego Domu, zaadaptowanego dla gości z niepełnosprawnościami ruchowymi.

przejdź do pełnej mapy