Współczesne poetki Natalia Malek i Agnieszka Wolny-Hamkało oraz poeta Jerzy Jarniewicz stworzyli inspirowane królewską rezydencją utwory, odnoszące się do wybranych eksponatów. Wiersze przeczytasz na wystawie czasowej "Łazienki w zachwycie".

Łazienki Królewskie od wieków fascynują pisarzy i poetów. Częstym gościem króla Stanisława Augusta był biskup Ignacy Krasicki, autor znanych fraszek i bajek. Bolesław Prus na kartach "Lalki" prowadził Izabelę i Wokulskiego przez łazienkowskie ogrody. Henryk Sienkiewicz zachwycał się pięknem Łazienek Królewskich w felietonach. Leopold Staff poświęcił wiersz zniszczonemu pomnikowi Fryderyka Chopina. Przez Łazienki Królewskie spacerował Judym w "Ludziach bezdomnych" Stefana Żeromskiego. Za księżycem nad Łazienkami tęsknił poeta Kazimierz Wierzyński, a o pomniku Jana III pisała w wierszu "Noc listopadowa" Anna Świrszczyńska. Tu narodziła się "Noc listopadowa" Stanisława Wyspiańskiego. W literaturze dla dzieci i młodzieży o Łazienkach Królewskich pisali Jarosław Mikołajewski i Zofia Stanecka.

Zachwyt nad sztuką, architekturą i przyrodą królewskiej rezydencji to niekończący się wachlarz emocji. Ów zachwyt w swoich wierszach, powstałych specjalnie na wystawę czasową "Łazienki w zachwycie", wyrazili współcześni polscy twórcy, których Muzeum Łazienki Królewskie zaprosiło do współpracy. 

Natalia Malek, Agnieszka Wolny-Hamkało i Jerzy Jarniewicz napisali utwory w nawiązaniu do trzech eksponatów z kolekcji króla Stanisława Augusta:
►biurka typu bonheur-du-jour z Pokoju Balkonowego w Pałacu na Wyspie (koniec  XVIII w., autor nieznany); 
►siedemnastowiecznego obrazu olejnego Gabriela Metsu "Praczka", wiszącego na co dzień w Gabinecie przy Sali Salomona w Pałacu na Wyspie;
►zegara kominkowego z sypialni Franciszka Ryxa, królewskiego kamerdynera (przełom XVIII/XIX w., autor nieokreślony).

Natalia Malek
"Przegrody"

I

W tej będzie tęsknota,

a w tej namowa.

Ich pochód – zbrojny.

Noc uszkliwiona,

gołębna, nadstawna,

późnokwietniowa,

aż po zakola,

gdzie spęd motorowy,

bar dla kibica,

dla kota – wszoły.

II

I jak moneta, na zmianę

zdawkowa,

żyrowa,

noc przeciążona, czas ślub brać,

ze wszystkim:

mariażką w karmelu, kotylionami,

Alors on Danse,

i nie wiadomo, czy się zatrzymać.

Biurko typu bonheur-du-jour, autor nieokreślony

Jerzy Jarniewicz
"Praczka w galerii Stanisława Augusta"

Nie przerywając posługi prania, patrzy na nas,

jak na nią patrzymy, ta, której nie został dany

przywilej patrzenia na siebie samą, jak pierze: nikt

jej tu, praczki, nie wpuści. Patrzą na nią diuki, diuszesy,

członkowie rad nadzorczych spółek skarbu królestwa,

które za chwilę z map zmyje historia, patrzą biskupi,

hetmani, bankierzy i szambelani na chwilę przed utratą

władzy, wzroku, pamięci, ale ona siebie w tej galerii

nigdy nie zobaczy. Jak masz na imię, bezimienna, którą

kupił dla króla Stanisława Augusta

na aukcji Johana Aegidiusza van der Marcka

antykwariusz Yver? Do kogo teraz należysz? 

Ustawione pod nasz wzrok, by pasł się, biodra

glinianego dzbana, jego talia jak osa, krągłość

drewnianej balii, wklęsła forma misy, a w niej małże,

co czekają rozwarte – to wszystko słabsze naczynia

pod kształt służebnicy, którą, sycąc swój apetyt,

posiedli posiadacze, gdy w pałacowej galerii

pierze brudy królestwa starszymi niż jej oblicze,

umięśnionymi rękoma, w których tak łatwo przeoczyć

zapowiedź innego porządku. 

"Praczka", Gabriel Metsu (1629-1667)

Agnieszka Wolny-Hamkało
"zegar kominkowy. autor nieznany"

Gdyby czas był tylko tym, co mierzą zegary –
– nie byłoby mnie tu.

Występy, zęby, piżamki. Wymiernie tracimy w okrążeniu sekund.

Bywa że z miłości, czasami przez tempo, fortunę lub grypę.

Czy naprawdę zawsze musi się coś dziać? Dzbanki jak czirliderki 

skaczą zegarom po pagonach, nieważkie wskazówki gonią się spóźnione

zawsze na tamten świat, którego ani nie mierzą, ani nie naśladują – mniejsza

mi przebije dziąsło jak ze szkła termometr, bo nakręcone słońce stołuje się krzywo

w salonach z bielizną, wykrzywiając twarz, gdy zegar bezczynnie

zgrywa pantomimę, a świt rzuca się w oczy tym, z którymi chciałby przeminąć.

 

Dzień znowu jest długi, wrażliwy, uśpiony przez kody kładzie się na tory,

robiąc coś z niczego, nic z czegoś, powtarzając coś (wiersz wychodzi dworski,

zrób mu siusiu w torcik). Na końcu pójdziemy z zimną racą w rękach,

za starzy na jazz, na synkopę stylu, chcąc się znów wymigać na tydzień albo dwa,

 

w Łazienkach

raz na pół roku stroi się zegary, żeby poszły szybko, jakby się spieszyły

po dziecko w przedszkolu, na randkę nad staw, do pracy śmieciowej

i do dobrej pracy. Zegar kominkowy jak ołtarz na tacy (stopić czekoladki,

posypać je złotem). Oddaj mu całusa, potrzyj za uszami, może skocz po piwo

niech ma duch wrażenie, że żyć mu się zachce już za kilka godzin, czytaj mu

Ciorana, noś mu dzban na głowie. Niech serce ma czarne.

Zegar kominkowy, autor nieokreślony

Jerzy Jarniewicz - poeta, tłumacz, krytyk literacki. Autor piętnastu książek eseistycznych i  krytycznoliterackich, m.in. "Lista obecności" (2007, nominacja do Nagrody Nike), "Od pieśni do skowytu" (2008), "Tłumacz między innymi" (2018, nominacja do Nagrody Nike), "Bunt wizjonerów" (2019) i "Frotaż. Szkice o literaturze anglojęzycznej" (2024). Opublikował dwanaście zbiorów wierszy, m.in. "Na dzień dzisiejszy i chwilę obecną" (2012, nominacje do Nagrody Silesius i Nagrody Orfeusz), "Woda na Marsie" (2015, nominacja do Nagrody Silesius), "Puste noce" (2017), za które otrzymał Nagrodę Poetycką Silesius dla najlepszej książki poetyckiej, oraz "Mondo cane" (2021) nominowaną do Nagrody Wisławy Szymborskiej i nagrodzone Nagrodą Literacką Nike za najlepszą książkę roku. Laureat Nagrody im. Juliana Tuwima (2022) za całokształt. Tłumaczył twórczość Jamesa Joyce'a, Philipa Rotha, Raymonda Carvera, Ursuli Le Guin, Margaret Atwood i wielu innych pisarzy języka angielskiego. Opracował także antologie: "Sześć poetek irlandzkich" (2012), "Poetki z Wysp" (2015, z Magdą Heydel) i "100 wierszy wypisanych z języka angielskiego" (2018). 

Natalia Malek - poetka, kuratorka wydarzeń literackich, tłumaczka. Ukończyła filologię angielską na Uniwersytecie Warszawskim. Wydała pięć książek poetyckich: "Pracowite popołudnia" (2010), "Szaber" (2014), "Kord" (2017), "Karapaks" (2020) oraz "Obręcze" (2022). Jest laureatką wielu nagród, w tym Nagrody Literackiej Gdynia (2021). Kuratorka m.in. wystawy "Nowe wyrazy. Konteksty wizualne współczesnych książek poetyckich" w Muzeum Literatury w Warszawie (2025), międzynarodowego festiwalu poezji w przestrzeni publicznej "Wiersze w mieście" (2022-2024), festiwalu poezji performatywnej Spoken Word Festival Warsaw (2015-2022) oraz konkursów i festiwali literackich m.in. w Gdyni (Muzeum Emigracji), Wrocławiu (Międzynarodowy Festiwal Opowiadania), Toruniu (Centrum Kultury Dwór Artusa) i Lublinie (Muzeum Józefa Czechowicza). Wykładowczyni sztuki pisania (IPS UW), recenzentka książek i wystaw, szczególnie zainteresowana powiązaniami między literaturą a sztukami wizualnymi. Współzałożycielka Stowarzyszenia Wspólny Pokój.

Agnieszka Wolny-Hamkało - poetka, autorka powieści i dramatów, badaczka i krytyczka literatury. Jest także kulturoznawczynią i doktorantką Instytutu Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk. Opublikowała powieści: "Zaćmienie" (2013), "41 utonięć" (2015), "Moja córka komunistka" (2018), "Lato Adeli" (2019), "Po śladach" (2021) i "Trafostacja" (2025). Wydała także tom szkiców "Inicjał z offu" (2013), poemat "Nikt nas nie upomni" (2016) oraz jedenaście książek z wierszami, m.in.: "Mocno poszukiwana" (1999), "Lonty" (2001), "Nikon i leica" (2010), "Borderline" (2013), "Panama smile" (2017), "Wiersze o pojęciach" (2023), "Dla twojej córki" (2024). W 2020 r. nakładem Wydawnictwa Warstwy ukazał się wybór wierszy "Zerwane rozmowy. 105 wierszy na różne okazje" z posłowiem Jakuba Skurtysa. Jest autorką kilkunastu sztuk teatralnych - m.in. "Dzień dobry wszyscy umrzemy", "Susan Sontag. Dwie lub trzy rzeczy, które o niej wiem". Napisała pięć książek dla dzieci, m.in.: "Nochal czarodziej" (2007), "12 miesięcy byliśmy szczęśliwi (a potem nam było już tylko wesoło)" (2019), "Można tu gwizdać" (2025). Jest redaktorką pięciu antologii opowiadań i antologii "Sąsiadki. 10 poetek czeskich". Nominowana do Nagrody Literackiej Gdynia, Nagrody Mediów Publicznych Cogito i Nagrody Polskiej Sekcji IBBY (otrzymała wyróżnienie IBBY za książkę "Nikt nas nie upomni"). Laureatka nagrody IBBY za "Lato Adeli" (książka roku 2019). Laureatka nagrody Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. Jej wiersze tłumaczono na język angielski, rosyjski, ukraiński, włoski, chiński, węgierski, niemiecki, szwedzki, duński, czeski, serbski, słowacki, francuski. Redaktorka "Notatnika Literackiego" i "Zakładu". Na Uniwersytecie Wrocławskim wykłada kulturę literacką.