Apollon i Marsjasz
- inne tytuły
- Apollon après avoir vaincu Marsyas, dans un dési, le fait écorcher vif
- datowanie
- 1767-1771
- rodzaj
- grafika
- technika
- akwaforta, ruletka, rylec
- materiał
- papier żeberkowy
- wymiary
- 22,9 x 17,0 [płyta: 22,1 x 14,6; kompozycja: 13,0 x 8,6] cm
- lokalizacja
- Magazyn
- sygnatury, napisy
- u dołu, pod kompozycją, po lewej: Moreau del.; po prawej: Massard Sc.; pośrodku: Apollon après avoir vaincu Marsyas, dans | un dési, le fait écorcher vif.; w prawym górnym rogu piórem w tonie brązowym: 69
- miejsce powstania
- Paryż (Francja)
- właściciel
- Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie
- identyfikator
- ŁKr 298
Rycina przygotowana do wydania Les Métamorphoses d’Ovide (1767–1771). W edycji książkowej ilustracja umieszczona była w tomie II (Livre VI. Fable IV. Pl. 69).
Jeden z najbardziej znanych pojedynków w mitologii greckiej i rzymskiej opowiada o współzawodnictwie Apollina i Marsjasza. Niezwykle krwawa i okrutna historia wzięła swój początek w wynalezieniu przez boginię mądrości Atenę podwójnego fletu wykonanego z kości zwierzęcych. Jej występ podczas uczty na Olimpie urzekł większość bogów, choć jednocześnie boginii stała się przedmiotem drwin Hery i Afrodyty. Uwadze pięknych bogiń nie uszedł fakt, że grając na aulosie Atena oszpecała się przez groteskowe nadymanie policzków. Gdy Atena zobaczyła swoje odbicie w strumieniu, wyrzuciła instrument, przez który się ośmieszyła i obłożyła go klątwą. Znalazł go satyr Marsjasz, który od tej chwili stał się jednym z najznakomitszych muzyków na ziemi. Jego sława, a także i zuchwałość rozbudziły gniew Apollina, który wyzwał Marsjasza na muzyczny pojedynek. Zwycięzca, wybrany przez muzy miał mieć prawo zażądać dowolnej kary dla przegranego.
Obaj muzycy, Marsjasz grający na aulosie i Apollon na lirze, grali tak pięknie, że muzy nie były w stanie wskazać zwycięzcy. Wówczas Apollon uciekł się do podstępu, proponując, by odwrócili instrumenty i grali jednocześnie śpiewając. Tym sposobem pokonał muzyka, który nie mógł tego uczynić. Ponadto kara, jakiej zażądał bóg była jedną z najokrutniejszych w mitologii. Nakazał obedrzeć nieszczęsnego satyra żywcem ze skóry. […]
Komponując dramatyczną scenę Jean-Michel Moreau zdecydował się na wariant przedstawienia, na którym Apollon zlecił wykonanie kaźni scytom, a sam ze spokojem przyglądał się scenie. Artysta świetnie oddał dramaturgię wydarzenia przez skontrastowanie statycznej, zdawałoby się beznamiętnej postaci boga, z przywiązywanym do drzewa Marsjaszem, którego gesty i mimika wyrażają przerażenie i cierpienie. Moreau nie ustrzegł się jednak pewnego błędu. U stóp satyra umieścił porzucony instrument. Nie był to jednak wynaleziony przez Atenę aulos, a fletnia – atrybut bożka Pana (por. ŁKr 226).
[Zob. M. Biłozór-Salwa, w: „Metamorfozy. Królewska kolekcja grafiki Stanisława Augusta, ryciny z kolekcji Stanisława Augusta i ze zbiorów Jana Kantego Szembeka”, kat. wyst., Pałac na Wyspie Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie, Warszawa 2013, kat. nr 71, s. 194.]
